TÂM LÝ VÀ HÀNH VI TRẺ MẦM NON: HIỂU ĐỂ ĐỒNG HÀNH

Giai đoạn mầm non (0–6 tuổi) được xem là “thời kỳ vàng” trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Đây không chỉ là thời điểm trẻ hình thành những kỹ năng cơ bản mà còn là giai đoạn vô cùng quan trọng trong việc phát triển nhân cách, cảm xúc và hành vi. Việc thấu hiểu tâm lý trẻ mầm non sẽ giúp phụ huynh và giáo viên có định hướng giáo dục phù hợp, từ đó nuôi dưỡng một thế hệ hạnh phúc, tự tin và biết yêu thương.

1. Những đặc điểm nổi bật trong tâm lý trẻ mầm non

🌼 Trẻ học qua cảm xúc

Trẻ mầm non chưa thể lý giải mọi thứ bằng logic như người lớn. Các em phản ứng, ghi nhớ và học hỏi chủ yếu thông qua cảm xúc. Một cái ôm ấm áp, một ánh nhìn trìu mến, hay một câu nói nhẹ nhàng có thể tác động rất sâu đến tâm hồn trẻ. Nếu được yêu thương và tôn trọng, trẻ sẽ cảm thấy an toàn, từ đó mạnh dạn khám phá thế giới xung quanh.

🌼 Trẻ chưa kiểm soát tốt cảm xúc và hành vi

Ở độ tuổi mầm non, vùng não liên quan đến kiểm soát cảm xúc và tự điều chỉnh hành vi chưa hoàn thiện. Vì vậy, việc trẻ nổi giận, khóc lóc, giận dỗi, hoặc bướng bỉnh là biểu hiện bình thường. Trẻ không cố ý "hư" hay "chống đối", mà đơn giản là chưa biết cách xử lý cảm xúc tiêu cực. Lúc này, thay vì quát mắng, người lớn cần hướng dẫn trẻ bằng sự kiên nhẫn và đồng cảm.

🌼 Trẻ phát triển tính tự lập nhưng vẫn cần được hỗ trợ

Trẻ mầm non rất thích được làm mọi thứ “giống như người lớn”. Đây là biểu hiện của sự hình thành ý thức tự lập. Tuy nhiên, trẻ vẫn cần sự đồng hành và hướng dẫn từ người lớn. Việc khuyến khích trẻ tự làm nhưng không ép buộc, không can thiệp quá sớm sẽ giúp trẻ tự tin, phát triển khả năng ra quyết định và giải quyết vấn đề.

2. Hiểu hành vi của trẻ – Đọc vị những tín hiệu không lời

🔍 Khi trẻ cáu gắt, la hét:

Không phải lúc nào hành vi tiêu cực của trẻ cũng xuất phát từ sự “bướng bỉnh”. Đôi khi, đó là cách trẻ thể hiện sự mệt mỏi, lo lắng hoặc không biết diễn đạt mong muốn của mình bằng lời. Thay vì mắng, hãy hỏi: “Con đang buồn điều gì?”, “Con cần mẹ giúp gì không?”

🔍 Khi trẻ lặp lại một hành vi:

Trẻ em học thông qua lặp lại. Việc trẻ hỏi đi hỏi lại một câu, chơi một trò nhiều lần hay cố tình làm điều bị cấm là cách trẻ khám phá quy luật, giới hạn và phản ứng từ người lớn. Người lớn cần giữ bình tĩnh, nhất quán trong cách phản hồi để trẻ cảm thấy an toàn và có định hướng rõ ràng.

🔍 Khi trẻ “bám mẹ”, “khóc khi đến lớp”:

Đây là biểu hiện bình thường của lo âu chia ly – một trạng thái tâm lý phổ biến ở trẻ nhỏ. Thay vì cho rằng trẻ “yếu đuối”, hãy hiểu rằng bé đang cần thời gian để thích nghi và cần sự đồng hành, động viên nhẹ nhàng từ người lớn.

3. Vai trò của người lớn trong việc điều chỉnh hành vi trẻ

✅ Tạo môi trường an toàn về cảm xúc

Khi trẻ cảm thấy được yêu thương vô điều kiện, các em sẽ ít có xu hướng cư xử tiêu cực. Hãy luôn lắng nghe, tôn trọng và phản hồi đúng mực với cảm xúc của trẻ. Tránh so sánh, phán xét, mỉa mai hoặc làm trẻ xấu hổ.

✅ Thiết lập quy tắc rõ ràng, nhất quán

Trẻ mầm non cần những giới hạn cụ thể để cảm thấy an toàn và học cách tự điều chỉnh hành vi. Tuy nhiên, giới hạn nên được đặt ra bằng sự tôn trọng, chứ không bằng hình phạt. Ví dụ: “Con có thể chơi sau khi dọn dẹp đồ chơi”, thay vì “Nếu không dọn, mẹ sẽ không cho con chơi nữa”.

✅ Làm gương cho trẻ

Trẻ em học tốt nhất qua việc quan sát người lớn. Khi người lớn biết lắng nghe, xin lỗi, giữ bình tĩnh khi gặp khó khăn, trẻ sẽ dần học được cách cư xử tương tự.

4. Kết nối nhà trường và gia đình – Chìa khóa cho sự phát triển lành mạnh của trẻ

Tâm lý và hành vi của trẻ mầm non chịu ảnh hưởng từ cả gia đình và môi trường học tập. Sự nhất quán trong cách giáo dục giữa nhà và trường sẽ giúp trẻ ổn định cảm xúc, yên tâm học hỏi.

Tại Trường Mầm non Thăng Long, chúng tôi không chỉ chăm sóc trẻ bằng chương trình học hiện đại, mà còn luôn đặt trọng tâm vào việc nuôi dưỡng cảm xúc, xây dựng hành vi lành mạnh cho mỗi em nhỏ. Đội ngũ giáo viên được đào tạo về tâm lý trẻ em, sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ từng bé theo nhịp phát triển riêng biệt.